Uśmiechnięty pajęczak z Hawajów. Miniaturowy pająk skrywa niezwykłe tajemnice

Uśmiechnięty pająk Źródło: Shutterstock Na pierwszy rzut oka można pomyśleć, że to żart natury – miniaturowy pająk z rysunkiem przypominającym uśmiechniętą twarz na odwłoku. Ale Theridion grallator, znany jako „pająk o szczęśliwej twarzy”, naprawdę istnieje. I choć jego wygląd wzbudza uśmiech, to sytuacja tego niezwykłego pajęczaka staje się coraz poważniejsza – gatunek jest zagrożony, a jego przyszłość na hawajskich wyspach niepewna.

Theridion grallator to drobny przedstawiciel pajęczaków – osiąga zaledwie 5 milimetrów długości. Spotkać go można jedynie w lasach deszczowych Hawajów, gdzie zasiedla spodnią stronę liści. Tam też przędzie swoją sieć i poluje – głównie wieczorami. Samce i samice żyją samotnie, poza okresem godowym. Wyjątkiem są pierwsze dni życia młodych – przez około 40 do 100 dni pozostają one pod opieką matki, która nie tylko pilnuje złożonych jaj, ale także zdobywa pożywienie dla potomstwa.

Uśmiechnięty odwłok

Najbardziej charakterystyczną cechą tego pająka są kolorowe wzory na odwłoku. Choć większość osobników ma jednolicie żółte ubarwienie, znane są również inne warianty – tzw. morfy. Jedną z częstszych form jest „czerwona przednia część”, która wyróżnia się czerwonawym rysunkiem i często widywana jest z kokonem jajowym.

Niektóre wzory przypominają uśmiechniętą lub śmiejącą się twarz klowna, co przyczyniło się do nadania gatunkowi popularnej nazwy „pająk o szczęśliwej twarzy”. Co ciekawe, każdy osobnik posiada unikalny wzór, a ich rozmaitość jest ogromna. Wzory te różnią się również między poszczególnymi hawajskimi wyspami, co może świadczyć o lokalnej adaptacji do warunków środowiskowych i presji drapieżników.

Genetyka kolorów

Badania wykazały, że za różnorodność wzorów odpowiadają mechanizmy genetyczne. Na wyspie Maui cechy ubarwienia dziedziczone są zgodnie z prawami Mendla. Tymczasem na innych wyspach schemat dziedziczenia powiązany jest ze sprzężeniem z płcią. Wzory mogą się także zmieniać w zależności od diety pająka – co oznacza, że to, czym się żywi, wpływa na jego wygląd.

Niektórzy naukowcy uważają, że te „twarze” mogą pełnić funkcję kamuflażu ochronnego – mylą drapieżników i utrudniają im rozpoznanie ofiary. Zwiększa to szansę pająka na ucieczkę. „Wzory te mogły powstać jako sposób na zmyłkę dla drapieżników. Czas potrzebny agresorowi na ustalenie, czy pająk jest ofiarą, czy nie, daje mu szansę na ucieczkę” – czytamy w analizach zachowań T. grallator.

Nie tylko geny

Chociaż wygląd Theridion grallator przykuwa uwagę, jego funkcja może nie być tak istotna z punktu widzenia przetrwania gatunku.

„Ponieważ na wygląd wzoru może wpływać pokarm pająka (Gillespie, 1989), a i T. grallator jest bardzo mały, ukrywa się w ciągu dnia i nie jest ważnym pokarmem dla żadnego gatunku drapieżników, prawdopodobnie jego wygląd nie ma ważnych funkcji adaptacyjnych” – twierdzą badacze.

Zachowania obronne pajęczaka są również warte uwagi. Samice są niezwykle troskliwe – nie tylko pilnują jaj, ale aktywnie bronią młodych, póki te nie są w stanie samodzielnie się bronić. W ciągu dnia pająki są niemal niewidoczne – ukrywają się pod liśćmi, co stanowi dodatkową warstwę ochrony.

Gatunek zagrożony

Choć Theridion grallator żyje z dala od ludzkich siedzib i teoretycznie powinien być bezpieczny w wilgotnych lasach Hawajów, jego istnienie znalazło się pod poważnym znakiem zapytania. Wszystko przez inwazję obcych gatunków zwierząt, które zostały wprowadzone na wyspy – celowo lub przypadkiem. Nowi drapieżnicy zaburzają delikatną równowagę ekosystemu i zagrażają rodzimym gatunkom, w tym pajęczakowi z uśmiechem.