Znany film pomaga w leczeniu uzależnień. Naukowcy przedstawili badania

kadr z filmu “Trainspotting 2” Źródło: Sony Pictures Releasing GmbH W 2025 roku naukowcy z Icahn School of Medicine at Mount Sinai przeprowadzili pionierskie badanie, które rzuca nowe światło na neurologiczne mechanizmy uzależnienia od heroiny. Wykorzystując film „Trainspotting” jako bodziec, zespół badawczy zbadał, jak mózg osób z zaburzeniami używania heroiny reaguje na realistyczne przedstawienia związane z narkotykami.

Badanie to nie tylko potwierdziło znaczenie kory oczodołowo-czołowej (OFC) w procesie uzależnienia, ale także ukazało potencjał leczenia w normalizacji jej aktywności.

Kora oczodołowo-czołowa: centrum decyzji i głodu

Kora oczodołowo-czołowa (OFC) odgrywa kluczową rolę w podejmowaniu decyzji opartych na wartościach oraz w odczuwaniu głodu narkotykowego.

Badania wykazały, że u osób z zaburzeniami używania heroiny OFC wykazuje zsynchronizowane odpowiedzi ukierunkowane na treści związane z narkotykami, konkurując z innymi typowymi przedmiotami uwagi i motywacji. To zjawisko wskazuje na nieprzystosowawcze przypisywanie znaczenia bodźcom narkotykowym, co jest podstawowym procesem w uzależnieniu od narkotyków.

„Trainspotting” jako narzędzie badawcze

W przeciwieństwie do wcześniejszych badań neuroobrazowania, które koncentrowały się na reakcjach mózgu na statyczne obrazy, zespół badawczy Mount Sinai wykorzystał film „Trainspotting” jako bardziej realistyczny, dynamiczny i złożony bodziec.

„W przypadku uzależnienia od narkotyków film o tematyce narkotykowej może funkcjonować jak bardzo wciągające lustro rzeczywistego środowiska narkotykowego (…) wywołując procesy mózgowe, które są bliższe żywemu doświadczeniu, co poprawia stan rezonansu magnetycznego (fMRI) mózgu” – powiedziała dr Rita Goldstein, profesor psychiatrii i neurologii w Icahn School of Medicine w Mount Sinai i starszy autor artykułu.

Metodologia badania

W badaniu wzięło udział 30 hospitalizowanych osób z zaburzeniami związanymi z używaniem heroiny (24 mężczyzn) oraz 25 zdrowych osób z grupy kontrolnej (16 mężczyzn).

Uczestnicy oglądali pierwsze 17 minut filmu „Trainspotting” w skanerze fMRI na początku badania i po 15 tygodniach leczenia szpitalnego, które obejmowało standardową opiekę z lekami na zaburzenia związane z używaniem opioidów, zapobieganie nawrotom i zarządzanie stresem oraz terapie grupowe. Grupa kontrolna była również skanowana dwukrotnie – na początku badania i 15 tygodni później – aby kontrolować czas i efekty test-retest.

Wyniki i ich znaczenie

Analiza danych fMRI wykazała, że podczas oglądania filmu OFC reagowała na wskazówki dotyczące narkotyków kosztem innych scen.

„Obrazując mózg podczas oglądania filmu, znaleźliśmy kilka obszarów mózgu, które reagowały w sposób, ukierunkowany na zawartość narkotyków u osób z zaburzeniami związanymi z używaniem heroiny. Podczas oglądania OFC reagował na wskazówki dotyczące narkotyków kosztem innych scen” – dodała dr Goldstein.

Co ważne, zespół badawczy odkrył również, że tendencyjność OFC w kierunku bodźców narkotykowych była znacznie zmniejszona u osób, które przeszły leczenie lub odstawienie narkotyków.

„Oprócz odkrycia, że OFC wykazywał zsynchronizowane odpowiedzi, które były tendencyjne w stosunku do zawartości narkotyków u osób z zaburzeniami używania heroiny, byliśmy zachęceni do odkrycia, że wraz z abstynencją i leczeniem nastąpiła poprawa, w wyniku której ten region mózgu znormalizował się i reagował mniej na zawartość narkotyków” – powiedział dr Greg Kronberg, doktorant na Wydziale Psychiatrii w Icahn School of Medicine w Mount Sinai i pierwszy autor badania.

Nowe podejście do badań neuroobrazowych

„Nie znaleźliśmy podobnych efektów przy użyciu statycznego zadania opartego na obrazie, co sugeruje, że filmowe fMRI, a zwłaszcza przy użyciu filmu dostosowanego do konkretnej populacji pacjentów, jest bardziej wrażliwe na efekty leczenia i powrotu do zdrowia w badaniach psychiatrycznych” – dodała dr Goldstein.

Ograniczenia i przyszłe kierunki badań

Autorzy zwracają uwagę na pewne ograniczenia badania, w tym fakt, że wykorzystano w nim tylko jeden film, a wszyscy uczestnicy z zaburzeniami związanymi z używaniem heroiny byli objęci programem leczenia szpitalnego i abstynencji od używania narkotyków w czasie badania, więc naukowcy nie mogli odróżnić wkładu samej abstynencji od leczenia tych procesów zdrowienia.

Potrzebne są przyszłe badania, aby zweryfikować te wyniki z innymi filmami, innymi zaburzeniami związanymi z używaniem substancji i innymi fazami cyklu uzależnienia.