4000 lat temu biurokracja już istniała. Tabliczki z Girsu to pierwsze arkusze kalkulacyjne

Tablice z Girsu Źródło: British Museum Nowe odkrycia archeologiczne w Iraku rzuciły światło na złożoność biurokracji starożytnych cywilizacji Mezopotamii.

Badacze z British Museum oraz irackiego Państwowego Zarządu Starożytności i Dziedzictwa odnaleźli setki tabliczek administracyjnych w Girsu (dzisiejsze Tello), które stanowią najwcześniejsze fizyczne dowody istnienia pierwszego imperium w historii. Te artefakty ujawniają szczegółowe aspekty funkcjonowania rządu w kolebce światowych cywilizacji.

Girsu. Centrum administracyjne imperium

Girsu, jedno z najstarszych miast świata, pełniło kluczową rolę w starożytnej Mezopotamii. W szczytowym okresie zajmowało setki hektarów i było jednym z niezależnych sumeryjskich miast, które około 2300 r. p.n.e. zostało podbite przez króla Sargona z Akkadu.

Sargon stworzył pierwsze znane imperium, łącząc pod swoim panowaniem różne miasta Mezopotamii. Odkryte tabliczki pochodzą z okresu, gdy Girsu znajdowało się pod kontrolą dynastii akadyjskiej, w latach 2300–2150 p.n.e.

Tabliczki jako dowód złożonej biurokracji

Odnalezione tabliczki zawierają inskrypcje w piśmie klinowym, dokumentujące różnorodne aspekty administracji państwowej. Rejestrują one dostawy i wydatki na produkty takie jak ryby, zwierzęta domowe, mąka, jęczmień, tekstylia czy kamienie szlachetne.

Sébastien Rey, kurator Muzeum Brytyjskiego ds. starożytnej Mezopotamii i dyrektor projektu Girsu, porównał je do współczesnych arkuszy kalkulacyjnych, podkreślając ich rolę w imperialnej kontroli: „Są to arkusze kalkulacyjne imperium, pierwsze materialne dowody pierwszego imperium na świecie – prawdziwe dowody imperialnej kontroli i tego, jak faktycznie działała”.

Struktura społeczna i rola kobiet

Analiza tabliczek ujawnia szczegóły dotyczące struktury społecznej tamtego okresu. Zawierają one imiona i zawody obywateli, w tym kobiet, mężczyzn i dzieci. Kobiety pełniły istotne funkcje w państwie, takie jak najwyższe kapłanki, co świadczy o ich znaczącej roli społecznej.

Zawody wymienione na tabliczkach obejmują m.in. kamieniarzy i zamiataczy świątynnych podłóg, co podkreśla złożoność ówczesnej struktury społecznej.

Rey stwierdził: „Możliwość zamiatania podłogi, na której znajdowali się bogowie i najwyższy kapłan, była bardzo ważna.

Miasta starożytnej Mezopotamii teoretycznie należały do bogów. Społeczeństwo pracowało dla państwa świątynnego”.

Odkrycie w archiwum państwowym

Tabliczki znaleziono w dużym budynku archiwum państwowego, wykonanego z cegły mułowej i podzielonego na pomieszczenia przypominające biura. Niektóre z nich zawierają plany architektoniczne budynków, plany pól oraz mapy kanałów, co świadczy o zaawansowanej organizacji urbanistycznej i rolniczej tamtego czasu.

Znaleziska te pozwalają odtworzyć sposób funkcjonowania starożytnych administracji oraz ich znaczenie dla zarządzania zasobami i rozwoju imperium.

Ogromne znaczenie odkrycia

Odkrycie to jest wynikiem współpracy między Muzeum Brytyjskim a irackim Państwowym Zarządem Starożytności i Dziedzictwa, finansowanej przez Meditor Trust.

Wcześniejsze wykopaliska w Girsu, prowadzone w XIX i na początku XX wieku, były często narażone na rabunki, co utrudniało pełne zrozumienie funkcjonowania administracji tamtego okresu. Obecne znaleziska, zachowane in situ, stanowią pierwszy fizyczny dowód kontroli cesarskiej na świecie, co jest przełomem w badaniach nad starożytnymi cywilizacjami.